ลีลากังฉิน

ที่มา ไทยรัฐ

สมัยเด็กๆผมเคยไปดูงิ้วที่ศาลเจ้าอาม้า ปากคลองบาง-เรือหักใกล้บ้าน ฟังภาษาจีนไม่รู้เรื่อง ดูเท่าไหร่ก็ไม่สนุก ก็มักเร่ไปดูหนังกลางแปลง

ละแวกปากอ่าวแม่กลอง ก่อนออกทะเลพวกชาวประมงต้องหยุดเรือไหว้อาม้าครับ เสียงประทัดเสียงโป้งป้าง แสดงว่าเสร็จพิธี สมัยที่ผมถือท้ายเรือ ก็ต้องรัวกระดิ่ง เร่งเครื่องเรือมุ่งหน้าออกไปหาปลา

เรือทุกลำสิ้นปีมีกำไร ก็ต้องมาหาหนังกลางแปลงแก้บน ปีที่เถ้าแก่โป๊ะ เถ้าแก่เรืออวนลาก รวยกันมากๆ หนังที่ศาลอาม้าฉายติดต่อกันนานถึง 3-4 เดือน

นานๆปีที่มีงิ้ว ผมก็เห็นก๋งนุ่งกางเกงปั๋งลิ้น เสื้อแพรสีดำ เดินเตร่ด้วยมาดดูดีมีสง่า

ตอนโตเพิ่งรู้ว่า มีก๋งเป็นขาใหญ่ ระดับตั้วเฮีย สมัยที่มีอั้งยี่

ท่าทางก๋งมีความสุขมาก ตอนยืนอยู่ข้างโรงงิ้ว ผมแกล้งเดินเฉียดๆเข้าไป ก๋งก็ยื่นเงินให้หลานปู่ (คนเดียว) ไปซื้อขนม

ความรู้เรื่องงิ้ว เพิ่งมาได้จากหนังสือคอคิดขอเขียน อาจารย์กาญจนาคพันธุ์ ท่านบอกว่า ตัวแสดงงิ้วที่เห็นเล่นกันมากมาย แท้จริงแล้วแบ่งเป็นสี่พวก

พวกที่ 1 พวกหน้าขาวไม่เขียนหน้า เรียกกันว่า ตัวเซ็ง นี่คือตัวพระ

พวกที่ 2 ตัวนาง พวกนี้ต้องมีมือในการร้องการรำทำเพลงเก่งมาก

พวกที่ 3 ตัวเขียนหน้าเป็นสีต่างๆ ตัวโกงที่เราเรียกว่า ตัวกังฉิน (ยกเว้นเปาบุ้นจิ้น) มักเขียนหน้าสีดำ ตัวที่เขียนหน้าสีแดงพุทราสุก คือกวนอู

พวกที่ 4 เขียนหน้าเป็นจุดๆ คิ้วสั้นๆ เหมือนสุคนธ์ คิ้วเหลี่ยมตลกไทย เรียกกันว่า ตัวหน้าขี้ไก่

แม้งิ้วมีสี่พวก แต่ก็มีเรื่องให้เลือกเล่นมาก ไม่ว่าจะบู๊หรือบุ๋น ถึง 40 เรื่อง นับแต่เรื่องสามก๊ก เลียดก๊ก ส้วยถัง ฯลฯ

คนจีนรู้จักกวนอู เล่าปี˜ โจโฉ ซิยิ่นกุ้ย หรือซิเต็งซัน ขึ้นปากขึ้นใจ ก็เพราะได้ดูงิ้ว

ตุ๊กตาหินที่เรียกว่า ลั่นถัน วันนี้เรายังเห็นเรียงรายในวัดโพธิ์ วัดสุทัศน์ ฯลฯ คือตุ๊กตาที่มีท่าเป็นงิ้ว แสดงถึงความนิยมงิ้วที่ตกทอดจากจีนมาถึงเมืองไทย

งิ้วเริ่มมีในสมัยราชวงศ์หงวน (พ.ศ.1823-1911) ตรงกับสมัยสุโขทัย ถือเป็นศิลปะชั้นสูงในสมัยราชวงศ์เหม็ง (พ.ศ.1911-2187)

ตัวแสดงนั้น เดิมทีมีทั้งหญิงและชาย จนถึงสมัยราชวงศ์เช็ง รัชกาลพระเจ้าเคี่ยนหลง พ.ศ.2279 ทรงมีพระราชมารดาเป็นนางงิ้ว จึงโปรดห้ามผู้หญิงเล่นงิ้ว

นับแต่นั้นตัวแสดงงิ้วจึงมีแต่ผู้ชาย จนถึง พ.ศ.2455 จึงยอมให้ผู้หญิงเล่นงิ้วได้เหมือนเดิม

สมัยพระเจ้าคังฮี ปู่พระเจ้าเคี่ยนหลง เล่ากันว่าตัวที่แสดงเป็นชินไคว่ (ต้นตำนานปาท่องโก๋) เล่นบทขุนนางกังฉินกินเมืองสอพลอฮ่องเต้ เอาตัวงักฮุย ขุนพลคนซื่อมาประหาร

เล่นบทโกงได้ถึงบท ถึงขนาดคนดูทนไม่ได้ กระโจนขึ้นโรงงิ้ว

ชักมีดแทงตายคามือ

ใครที่ฟังภาษาจีนไม่รู้เรื่อง ถ้าพอมีความรู้อยู่บ้าง ผมหวังว่าคงดูงิ้วตรุษจีนปีนี้ได้มีรสชาติขึ้น

งิ้วเรื่องงักฮุย-ชินไคว่ สมัยนี้ไม่ค่อยมีคณะไหนเล่น แต่เรื่องจริงแบบ...ขุนพลคนดีมีฝีมือ แพ้น้ำลายขุนนางกังฉินกินเมือง รักษาเก้าอี้ไว้ไม่ได้ เอาชีวิตแทบไม่รอด ตอนเปลี่ยนรัฐบาลก็ยังเห็นกันอยู่

ส่วนเรื่องที่จะหวังว่า จะมีคนบ้ากระโจนขึ้นเวทีชักมีดไปแทงให้ตาย...คงไม่มี สมัยนี้เขาเล่นกัน แค่หาช่องทางปาไข่เข้าใส่ ก็ดูเหมือนจะสะใจกันพอแล้ว.

กิเลน ประลองเชิง