คนยืนรถเมล์
บ่าย วันพุธที่ 30 มิถุนายน ที่ผ่านมา หนังสือพิมพ์หลายฉบับพร้อมใจกันขึ้นหน้าหนึ่งถึงการต่ออายุ รถเมล์ฟรี รถไปชั้นสามฟรี ไฟฟ้าฟรีไปจนถึงสิ้นปี หรือที่สังคมไทยนิยมเรียกกันว่า "นโยบายประชานิยม" หนังสือพิมพ์ไทยโพสต์ พาดหัวว่า "เป้าประชานิยมชั่วชีวิต ต่ออายุน้ำไฟรถเมล์ฟรี" ในเนื้อข่าวยังพูดต่ออีกว่า "มาเหนือกว่าต้นตำรับ เตรียมใช้เป็นมาตรการตลอดชีพ"
และหลังจากการประกาศมติคณะ รัฐมนตรีแล้ว ก็เป็นที่ถกเถียงกันตามมา ว่าประชานิยมแบบนี้อาจจะเป็นผลเสียมากกว่าผลดี นายกรัฐมนตรีแห่งประเทศไทย ก็ตอบว่าเป็นการมุ่งสู่การเป็นรัฐสวัสดิการ และมีมาตรการต่างๆ รองรับเรียบร้อยแล้ว รัฐสวัสดิการจะเกิดขึ้นจริงๆ ได้ไหม ความเป็นจริงจะเป็นอย่างไรกาลเวลาในภายหน้าคงเป็นผู้ให้คำตอบ ตอนนี้ในฐานะประชาชนธรรมดาที่ชอบกินมะม่วงดองมากกว่าแผนปรองดองก็คงต้องอดทน ฟังท่านนายกฯ พูด พูด พูด แล้วก็พูดต่อไป
ขสมก.แจง เปลี่ยนสติ๊กเกอร์ "รถเมล์ฟรีจากภาษีประชาชน" เพื่อต้องการปลูกจิตสำนึกให้รู้ว่าใช้เงินภาษีมาอุดหนุน ไม่มีวาระแอบแฝง แม้รูปแบบสติ๊กเกอร์ถูกมองเปลี่ยนไปตามการเมือง
(ที่มา: ไทยโพสต์ http://www.thaipost.net/x-cite/220409/3499)
ข่าว การขยายเวลาประชานิยมทำให้ผมนึกย้อนกลับไปเมื่อสักหนึ่งปีที่ แล้วได้กระมัง นึกถึงวันที่รถเมล์ฟรีเพิ่งเปลี่ยนสติ๊กเกอร์ใหม่ๆ วันนั้นผมยืนรอรถเมล์อยู่สักพักก็พลันสงสัยว่า เอ! รถเมล์ฟรีไม่มีแล้วหรือ เพราะไม่ค่อยพบเห็นมาหลายวันแล้ว หรือว่าจะหมดช่วงนโยบายที่รัฐบาลประกาศไว้ แต่ก็ไม่น่าจะใช่เพราะรัฐบาลก็เพิ่งประกาศยืดเวลาให้ประชาชนได้นั่งรถเมล์ ฟรีเมื่อไม่กี่เดือนที่ผ่านมา หรือจะเป็นเพราะว่ารถเมล์สายที่ผมรอไม่ค่อยมีรถเมล์ฟรีแล้ว หรือจะเป็นเพราะว่าโดนเผาไปช่วงสงกรานต์ ผมคิดสงสัยได้ไม่นานก็มีรถเมล์ฟรีวิ่งผ่านมา ความรู้สึกแรกก็คือ เย้! ยังมีรถเมล์ฟรีเว้ยเฮ้ย แค่ป้ายที่เขียนเปลี่ยนไปบ้าง (ออกจะดูยากและไม่สะดุดตาไปบ้างแต่ก็ยังเห็นอยู่) ตัวอักษรที่ใช้ก็เปลี่ยนไป สีพื้นหลังก็เปลี่ยนไป และที่สำคัญข้อความบางส่วนก็เปลี่ยนไป นั่นคือ จาก "รถเมล์ฟรีเพื่อประชาชน" เปลี่ยนไปเป็น "รถเมล์ฟรีจากภาษีประชาชน" แล้วป้ายมันเปลี่ยนไปเพื่ออะไรหรือเพื่อใคร สองข้อความเหมือนหรือต่างกันอย่างไร ผมสงสัยต่อ...
ความเหมือนกันประการแรก ป้ายทั้งสองทำหน้าที่ประกาศให้ประชาชนโดยทั่วไปทราบว่า ถ้าท่านขึ้นรถคันนี้ไม่ต้องเสียเงินค่าโดยสาร
ประการที่สองคือ เป็นการประกาศให้ประชาชนทราบอีกเช่นกันว่า นี่เป็นนโยบายของรัฐบาลที่ช่วยเหลือหรือบริการประชาชนในยามเศรษฐกิจตกต่ำ
ความเหมือนประการสุดท้ายในความคิดของผม ได้แก่ คำว่า "รถเมล์ฟรี" และ "ประชาชน" ยังคงอยู่ในตำแหน่งเดิม ซึ่งเท่ากับเป็นการสะท้อนและยืนยันความเหมือนในสองข้อแรกข้างต้นด้วย "รถเมล์ฟรี" เป็นการบอกว่าคันนี้ขึ้นฟรี ส่วนคำว่า "ประชาชน" เป็นการย้ำความสัมพันธ์ระหว่างประชาชนกับรัฐ/รัฐบาล ที่รัฐมักต้องทำอะไร เพื่อประชาชนอยู่แล้ว
ทีนี้มาดูความแตกต่างกันบ้าง ประการแรกเลย ลักษณะตัวอักษรที่เปลี่ยนไป ประการที่สอง สีพื้นหลังก็เปลี่ยนไป จากเดิมที่เป็นสีขาวมาเป็นสีฟ้า ตามความเห็นส่วนตัวของผม พื้นหลังสีขาวอ่านง่ายกว่าเยอะเลย สีฟ้ามันออกจะสังเกตยากเสียหน่อยโดยเฉพาะเวลาค่ำคืน ยิ่งผมสายตาสั้นและบางวันลืมใส่แว่นตาด้วยแล้วกว่าจะเห็นว่า รถเมล์คันนี้ฟรี ก็มาจอดเอาใกล้ๆ จนเกือบขึ้นไม่ทันเลยทีเดียว
จาก ความแตกต่างสองข้อ และหากความจำของผมไม่สั้นจนเกินไป เมื่อครั้งที่เป็น "รถเมล์ฟรีเพื่อประชาชน" มีบางคนกล่าวหาว่า ลักษณะตัวอักษรและองค์ประกอบโดยรวม ช่างชี้ชวนให้นึกถึง "พรรคพลังประชาชน" และ "พรรคเพื่อไทย" เสียจริง เพราะเวลาดูผ่านๆ เหมือนๆ กำลังเห็นป้ายหาเสียงของพรรคทั้งสองอย่างไรไม่รู้ และถึงแม้ป้ายจะเปลี่ยนมีความต่างแต่กลับทำหน้าที่คล้ายคลึงกัน เมื่อป้าย "รถเมล์ฟรีจากภาษีประชาชน" ทั้งตัวอักษรและสีพื้นหลังเป็นสีฟ้า ก็ชี้ชวนให้นึกถึง "พรรคประชาธิปัตย์" อย่างน้อยก็ในความคิดของผม
ความต่างประการที่สาม นั่นคือ คำว่า "เพื่อ" กับคำว่า "จากภาษี" ความต่างนี้ผมว่ามีความสำคัญที่สุด เพราะทำหน้าที่ให้เห็น ลักษณะ อัตลักษณ์ หรือ อุดมการณ์ของพรรคการเมืองสองพรรคได้ดีเลยทีเดียว หากจำไม่ผิด ครั้งเมื่อเป็น ป้าย "เพื่อ" มีหลายคนออกมาชี้หน้ากล่าวหาว่า นี่เป็นประชานิยม ชอบแจกแบบไร้เหตุผล แล้วเวลาแจกหรือดำเนินนโยบายแล้วยังมักทำให้คิดไปว่า เป็นความใจดีของรัฐบาล หรือพูดง่ายๆ นี่มันคือการหาเสียงของพรรคพลังประชาชนและพรรคเพื่อไทยนี่นา
แต่ กับป้าย "จากภาษี" ถึงแม้จะมีคนกล่าวหาว่าเป็นการหาเสียงของพรรคประชาธิปัตย์ ได้เช่นกัน แต่ก็คงมีคนออกมาเถียงแทนว่า "แต่นี่เป็นประชานิยมที่มีเหตุผลนะ เห็นมั้ยว่าเขาบอกว่า รถเมล์ฟรีนี้มาจากภาษีของประชาชน เขาบอกที่มาของเงินที่นำมาใช้ดำเนินนโยบายไม่ได้เป็นความใจดีของรัฐบาลที่ ชอบแจก"
สำหรับผมแล้ว ป้ายทั้งสอง ทำหน้าที่ไม่ต่างกัน เพราะต่างก็เป็นเครื่องมือหาเสียงของทั้งสองพรรค เพียงแค่พรรคนึง เลือกที่จะป่าวประกาศว่า "ฉันทำเพื่อประชาชน" แบบโต้งๆ โฆษณากันแบบเห็นๆ และถ้าหากใครชอบนโยบายนี้เลือกตั้งครั้งหน้าก็อย่าลืมเลือกพรรคนี้ แต่กับอีกพรรคหนึ่งเลือกที่จะบอกว่า เงินที่ใช้มาจากภาษีประชาชนนะ เป็นป้ายที่ดูเหมือนจะเป็นการแจ้งให้ทราบมากกว่าเป็นการโฆษณาหาเสียง แต่ถ้ามองให้ดีๆ ผมว่านี่คือ การโฆษณาหาเสียงเหมือนกัน โดยใช้ การโฆษณาว่า ฉันไม่ได้โฆษณาและตั้งใจจะหาเสียงนะ เพราะถ้าเกิดใครเห็นข้อความนี้แล้ว รู้สึกประมาณว่า เออ พรรคนี้ดีนะ บอกที่มาที่ไปของเงินด้วย หรือเออ!!! นี่งัย พรรคนี้ไม่ได้เอาดีเข้าตัวเอง เพราะบอกว่ามาจากเงินภาษีของประชาชน เมื่อความรู้สึกแบบนี้เกิดขึ้น ก็ทำให้คนอาจจะหันมานิยม พรรคประชาธิปัตย์ เพิ่มขึ้น แล้วมันจะต่างกับการโฆษณาหาเสียงตรงไหน
ความต่างประการสุดท้าย กลุ่มเป้าหมายของคนที่อ่านป้ายเหล่านี้ หรือกลุ่มที่รัฐบาลต้องการสื่อสารมีความแตกต่างกัน ผมเชื่อว่า คงไม่มีชนชั้นกลางในกรุงเทพฯคนใดที่ไม่รู้ว่า เงินที่ใช้ดำเนินการตามนโยบายของรัฐบาลล้วนแล้วมาจากภาษีประชาชนเสียส่วนมาก ไม่ว่าป้ายรถเมล์ฟรี จะเขียนว่าอะไร ก็ใช้เงินภาษีทำทั้งนั้น อีกทั้งป้ายแค่นั้นก็ไม่สามารถจะบ่งบอกได้ว่า รัฐบาลเอาเงินภาษีส่วนไหนมาใช้ เป็นเงินภาษีของคนทั้งประเทศหรือเปล่าเราก็มิอาจรู้ได้ แต่เมื่อพรรคประชาธิปัตย์เลือกที่จะใช้คำว่า "จากภาษี" เท่ากับเป็นการพยายามสื่อสารกับชนชั้นกลางที่มักคิดว่าเหตุผลของตัวเองถูก ต้องและดีเลิศกว่าคนอื่นๆ เป็นการเชิดชูจริตแบบชนชั้นกลาง เชิดชูว่าฉันเนี่ยแหละที่เสียภาษีเยอะกว่าคนชั้นล่างทำให้พวกคุณๆ ได้นั่งรถเมล์ฟรี ทั้งๆ ที่ในชีวิตจริงหลายคนก็ไม่ค่อยจะอยากเสียภาษีกันสักเท่าไหร่ เลี่ยงได้ก็เลี่ยง
ป้าย "รถเมล์ฟรีจากภาษีประชาชน" สำหรับผมแล้วก็คือการหาเสียงซึ่งทำหน้าที่ไม่ได้แตกต่างไปจากป้าย "รถเมล์เพื่อประชาชน" สักเท่าไหร่ เพียงแต่ "จากภาษี" แสดงถึงเหตุผล วิธีคิด และจริตแบบชนชั้นกลางในเมือง (ที่ด่าการเผายางว่าทำให้โลกร้อนแต่ไม่ยอมใช้รถสาธารณะด้วยเหตุผลเดียวกัน คือ โลกมันร้อน) อันเป็นฐานเสียงสำคัญของพรรคประชาธิปัตย์และคณะรัฐประหารเมื่อวันที่ 19 กันยายน 2549 และล่าสุดเป็นกำลังสำคัญที่อินสุดๆ กับ สโลแกน "Together We Can" และเป็นกลุ่มคนที่ต้องการ "คืนความสุขให้กรุงเทพฯ" มากที่สุด หลังจากเหตุการณ์นองเลือดทางการเมือง เมษาฯ-พฤษภา 2553 ผ่านพ้นไป
รถเมล์ฟรีมาแล้ว ผมขออนุญาตขึ้นไปก่อนนะครับ...
