ตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ ๒ แล้วที่ชาวจีนได้เข้
ามาครอบครองเหนือดินแดนที่เป็
นมณฑลยูนนานในปัจจุบัน ณ ที่นั้น ชาวจีนได้พบกั
บความหลากหลายของบรรดาผู้คนที่
จีนเรียกว่า “คนป่าคนเถื่อน” (หม่าน Man) ที่บางพวกก็ยอมรับอารยธรรมจีน ตระกูลผู้ปกครองท้องถิ่นหนึ่
งนามว่า จ้วน (Zuan) มีศูนย์กลางอยู่ในอาณาบริ
เวณทางทิศใต้ของเมืองคุนหมิง ต่อไปจนจรดชายแดนเวียดนามปัจจุ
บัน ภายหลังการล่มสลายของราชวงศ์ฮั่
น ในต้นศตวรรษที่ ๓ ตระกูลนี้ได้กลายเป็นเจ้
าปกครองมณฑล
นี่คือดินแดนที่มีชนเผ่
าไทและแม้ว/เย้าอาศัยอยู่ ส่วนด้านทางตะวันตกกับตะวั
นตก
เฉียงใต้ของมณฑลนี้ ก็มีผู้คนที่ครอบครองอยู่แล้ว และจีนเรียกว่า หวู-หม่าน
(Wu-man) หรือ “คนป่า-คนเถื่อนดำ” พวกนี้พูดภาษาในตระกูลทิเบต-พม่
า คล้ายกับพวก “โลโล่” หรือ “ละหุ” ที่ก็ยังอาศัยอยู่ในดินแดนแถบนี
้ พวกหวู-หม่านแห่งยูนนานตะวั
นตกนี่แหละที่ในศตวรรษที่ ๗ ได้กลายเป็นศูนย์กลางของรัฐน่
านเจ้า
ภายในศตวรรษที่ ๗ ชาวจีนก็ได้เข้ามาครอบครองยู
นนานได้ถึงครึ่งหนึ่ง การปกครองของจีนขยายไปทางตะวั
นตกจนจรดแม่น้ำโขง แต่ในไม่ช้าจีนก็ต้องตั้งรั
บการขยายตัวของทิเบต ซึ่งคุกคามต่อจีนตามชายแดนตะวั
นตกเฉียงใต้ในยูนนานและในเสฉวน จีนพยายามรักษาความมั่
นคงทางชายแดน ด้วยการเป็นพันธมิตรกับแว่นแคว้
นในท้องถิ่น พันธมิตรหนึ่งดังกล่าวก็คื
อพระเจ้าพีล่อโก๊ะ หนึ่งในหกของเจ้าแว่นแคว้นเล็กๆ รอบทะเลสาบต้าลี่ในยูนนานตะวั
นตก พระเจ้าพีล่อโก๊ะถือว่ารัฐเล็
กรัฐน้อย ๖ รัฐนี้ อยู่ภายใต้การปกครองของตนตั้
งแต่ประมาณปี ค.ศ. ๗๓๐
และเมื่อปี ๗๓๘ ก็ได้รับการรับรองจากราชสำนักจี
นให้เป็น “เจ้าแห่งยูนนาน” ความสัมพันธ์ระหว่างจีนกับ “เจ้าทางใต้ (น่านเจ้า)” ดำเนินไปฉันมิตรจนกระทั่
งประมาณปี ๗๔๐ แต่ก็กลับเลวร้ายลงอย่างรวดเร็
วใน
ทศวรรษต่อมา ภายใต้ลูกชายของพีล่อโก๊ะเอง คือ โก๊ะล่อฝง ระหว่างปี ๗๕๒
ถึงปี ๗๕๔ จีนส่งทัพไปโจมตีน่านเจ้าถึง ๔ ทัพ
แต่ทุกครั้งก็ถูกกองกำลังของโก๊
ะล่อฝงตีแตกกลับมา และน่านเจ้าก็
ขยายการปกครองของตนเหนือยู
นนานตะวันออกกับกุ้ยโจวตะวันตก และเมื่อจีนยุ่งอยู่กับการกบฏ แรงกดดันต่อน่านเจ้าก็ลดถอยลง และการสถาปนาจักรวรรดิใหม่นี้
ในเขตตะวันตกเฉียงใต้ก็สร้างขึ้
นด้วยการตั้งเมืองหลวงที่สองที่
เมืองคุนหมิงในปี ๗๖๔
จดหมายเหตุร่วมสมัยที่ครอบคลุ
มเรื่องน่านเจ้าได้ดีที่สุดคือ “หม่านชู” (Man Shu) ที่เขียนขึ้นโดยข้าสำนักจีนเมื่
อประมาณปี ๘๖๐ เอกสารนี้ชี้ให้เห็นถึงรัฐกึ่
งทหารที่ได้รับการจัดตั้งเป็
นอย่างดี ปกครองอยู่เหนือหลายชนเผ่าชาติ
พันธุ์
ในแง่การบริหารนั้น แบ่งเป็น ๖ “คณะกรรมการ” หรือกรม
ต่างรับผิดชอบการสงคราม การประชากรและรายได้ การรับรองแขกต่างประเทศ
การลงโทษทัณฑ์ การแรงงาน และการระดมพล เหนื
ออำนาจและสถานะของคณะกรรมการชุ
ดนี้ก็จะมี “อัครเสนา ๑๒” ซึ่ง แต่ละวันๆ ...ต้องเข้าเฝ้า “น่านเจ้า” เพื่อพิจารณาข้อราชการ
และยังมี “ข้าราชการบริสุทธิยุติธรรม” ทั้งหกที่ทำหน้าที่เสมือนเป็
นอง
คมนตรีของเจ้าอีกด้วย การปกครองนี้ รวมถึงลำดับขั้นของเจ้าหน้าที่
จากระดับหัวหน้า ที่ดูแลหนึ่งร้อยครัวเรือน ไปจนถึงเจ้าเมืองที่ควบคุมครั
วเรือนถึงหนึ่งหมื่น หัวหน้าครอบครัวที่เป็นชายจะต้
องชำระภาษีเป็นปริมาณข้าว ๑๘ ลิตร รวมทั้งยังอาจต้องถูกเกณฑ์ไปเป็
นไพร่พลทหาร กองทัพดึงดูดเด็กหนุ่มให้มาร่
วมฝึกฝนเมื่อว่างจากงานการเกษตร กองทัพน่านเจ้ามีประสิทธิภาพ มีพลัง มีวินัยดี และมีผลสำเร็จเป็นอย่างดี
ในการสู้รบ
น่านเจ้าเป็นมหาอำนาจใหญ่ในกิ
จการของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ทางตอนเหนือและทางเอเชียตะวั
นออกทางตอนใต้เป็
นเวลาหลายศตวรรษ กองทัพน่านเจ้าสร้างแรงกดดันต่
ออาณาจักรพยูในพม่าภาคกลาง จู่โจมตีดินแดนที่ในปัจจุบันคื
อพม่าตอนใต้กับไทยตอนเหนือ น่านเจ้ายังส่งกองทัพไปโจมตี
เขมร
เจนละ และมีบันทึกกล่าวไว้ว่า “ไปไกลถึงชายฝั่งทะเล”
ทั้งยังส่งกองทัพไปตีอันนัม (เวียดนามเหนือ) ดินแดนในอารักขาของจีน
ต่อจากนั้นอำนาจของน่านเจ้าก็ค่
อยลดลง จีนกลับฟื้นตัวขึ้นใหม่ เวียดนามเป็นอิสระ (ปี ๙๓๙) และพัฒนาการใหม่ก็เริ่มก่อรูปขึ
้นในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ตอนเหนือ
ความสำคัญของน่านเจ้าต่อประวัติ
ศาสตร์ของคนเผ่าไท ไม่ได้อยู่ที่ว่าใครคือเจ้าผู้
ปกครอง ซึ่งก็ไม่ได้เป็นคนเผ่าไท เจ้าของน่านเจ้าสืบสายกันทางบิ
ดา มีระบบของการตั้งชื่อ พยางค์แรกของชื่อเจ้าแต่ละคน คือพยางค์เดียวกันกับพยางค์สุ
ดท้าย
ของนามบิดา ดังนั้น ก็จะเป็นเช่นนี้ คือ พี-ล่อ-โก๊ะ, โก๊ะ-ล่อ-ฝง,
ฝง-เจี่ย-อี้, อี้-มู่-ซุ่น (Pi-lo-ko, Ko-lo-feng, Feng-chia-i,
I-mou-hsun) ฯลฯ นี่เป็นแบบแผนที่พบทั่วไปในหมู่
ของชนเผ่าโลโล่กับกลุ่มทิเบต-
พม่า แต่ไม่เป็นที่รู้จักกันในชนเผ่
าไท
นอกจากนี้บันทึกรายการของคำศั
พท์น่านเจ้าที่กล่าวถึงไว้ในหนั
งสือหม่านชู ก็เทียบได้กับภาษาโลโล่ ไม่ใช่กับภาษาไท และตำนานชนเผ่าไท หรือพงศาวดาร ก็ไม่มีการเอ่ยถึงอาณาจักรน่
านเจ้าหรือเจ้าตนใดเลย ในขณะที่ในศตวรรษที่ ๑๙ นี้ บรรดาหัวหน้าเผ่าโลโล่ในยู
นนานกลางกลับสืบบรรพชนของตนกลั
บไปยังราชสำนักน่านเจ้า ในทางกลับกันความสำคัญของน่
านเจ้าน่าจะต้องพิจารณาต่
อผลกระทบที่มีต่อชนเผ่าไทที่
อาศัยอยู่ในดินแดนทางตอนใต้
และทางตอนตะวั
นออกตามชายขอบของจักรวรรดินั้น
น่านเจ้าได้เปิดเส้นทางคมนาคมข้
ามแดนระหว่างอินเดียกับจีน ผลลัพธ์ทางภูมิปัญญาและวั
ฒนธรรมครั้งนี้สำคัญยิ่ง น่านเจ้ากลายเป็นรัฐนับถือพุทธ และคงได้ช่วยในการเผยแผ่พุ
ทธศาสนาไปในดินแดนที่
ตนครอบครองอยู่ รวมทั้งการเผยแพร่ศิลปะและวิ
ทยาการของอินเดียด้วย การที่น่านเจ้าเรืองอำนาจขึ้
นมาได้ ก็ปิดกั้นมิให้ดินแดนตอนเหนื
อของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ส่
วนในติดต่อกับจีนได้โดยตรง ในเวลาเดียวกันอำนาจของน่านเจ้
าก็ช่วยทำให้การค้าขายข้
ามแดนระหว่างอินเดียกับจีนกระตุ
้นต่อการค้าในท้องถิ่นของเอเชี
ยตะวันออกเฉียงใต้ตอนเหนือ เจ้าในท้องถิ่นก็คงจั
บโอกาสทางการเมืองใหม่นี้ได้ สามารถได้ผลประโยชน์ หรือไม่ก็ได้รับอารักขาในความสั
มพันธ์ต่อสู้กับเพื่อนบ้าน พร้อมทั้งยังได้ลอกเลียนรู
ปแบบของการปกครองกั
บการทหารของน่านเจ้าด้วย
แม้ว่าบรรดาเจ้าเผ่าไทที่ไม่ได้
ตกอยู่ภายใต้อำนาจของน่านเจ้
าโดยตรง แต่ก็อาจถูกกดดันให้รวบรวมกำลั
งพลเพื่อป้องกันตนเอง และน่านเจ้าหาใช่รัฐแรกที่รุ
กเข้ามาในโลกของเผ่าไทไม่ และก็ไม่ใช่รัฐสุดท้ายอย่างแน่
นอน แต่น่านเจ้าก็เป็นระบอบสำคั
ญแรกที่เข้ามาพัวพันกับที่สู
งตอนในของเอเชียตะวันออกเฉี
ยงใต้ภาคพื้นทวีป
กล่าวคือ ในดินแดนที่ปัจจุบันคือ รัฐฉานของพม่า ไทยภาคเหนือ และลาว ตลอดจนเวียดนามตะวันตกเฉียงเหนื
อ อย่างไรก็ตาม ในศตวรรษต่อจากยุครุ่งเรื
องของน่านเจ้า ในศตวรรษที่ ๘ และ ๙ แรงกดดันกลับจะมาจากทางทิศใต้ จากจักรวรรดิใหญ่โตที่ต่างออกไป
หลักฐานเกี่ยวกับน่านเจ้าที่
หลงเหลือตกทอดมา ไม่ได้กล่าวถึงอะไรที่จะทำให้คิ
ดว่า นี่คือรัฐของชนเผ่าไทในดินแดนที
่สูงของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทั้งในศตวรรษที่ ๙ และที่ ๑๐ แต่หลักฐานก็กล่าวถึงบรรดารั
ฐเกือบทั้งหมดที่อยู่ข้างเคี
ยงทางใต้ และเป็นปฏิปักษ์กับเผ่
าไทในศตวรรษต่อๆ มา ทั้งยังมีความสำคัญยิ่
งยวดในการสร้างอารยธรรมของชนเผ่
าไท จากทิศตะวันออก ไปทิศตะวันตก จะรวมถึงหน่วยของเวียดนามในหุ
บเขาลุ่มแม่น้ำแดง และดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้
ำในเวียดนามเหนือ รวมทั้งอาณาจักรจามปาทางฝั่
งทะเลตอนกลางของเวียดนาม จักรวรรดิเขมรที่อังกอร์ (พระนครหลวง-ยโศธรปุระ) รวมทั้งบรรดาอาณาจั
กรในไทยภาคกลางกับภาคเหนือ อาณาจักรมอญกับพยูในพม่า โดยรวมแล้วบรรดาอาณาจักรเหล่านี
้หันหน้าออกทะเล สร้างเป็นวงแหวนล้อมรอบชนเผ่
าไทไว้ในดินแดนที่สูง
หมายเหตุ: แปลจากบางส่วนของหนังสือ Thailand : A short History ของ Prof. David K. Wyatt
เผยแพร่ครั้งแรกที่:
http://www.matichon.co.th
