มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน: ข้อเสนอเรื่องการสถาปนารัฐธรรมนูญประชาธิปไตย

ที่มา ประชาไท

 Tue, 2012-09-25 03:01

มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน, 24 กันยายน 2555

ปมปัญหา
            ปัญหาสำคัญในการแก้ไขเพื่อให้เกิดการร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ต้องไม่จำกัดขอบ เขตเอาไว้เฉพาะเพียงความขัดแย้ง “ทางการเมือง/เฉพาะหน้า/ระหว่างสี” เท่านั้น เพราะจะทำให้การพิจารณาถึงรัฐธรรมนูญวางอยู่บนปมขัดแย้งทางการเมืองแต่เพียง อย่างเดียวและนำไปสู่ความไม่ไว้วางใจ>>การคัดค้าน>>การต่อต้าน และถึงแม้จะสามารถแก้ไขหรือร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ให้บังเกิดขึ้นแต่ก็พร้อม ที่จะถูกแก้ไขเปลี่ยนแปลงในภายหลังได้โดยไม่ยากลำบาก
            ในด้านหนึ่ง รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันมีปัญหาอย่างสำคัญทั้งในแง่ของความชอบธรรมของการ กำเนิดขึ้น และทั้งในด้านโครงสร้างขององค์กรและสถาบันต่างๆ ที่ไม่สอดคล้องกับหลักการในระบอบประชาธิปไตยที่จำเป็นต้องได้รับการแก้ไข ปรับปรุง
            แต่สังคมไทยมีปัญหาที่นำมาซึ่งความขัดแย้งอีกหลายประการ ไม่ว่าจะเป็นความเหลื่อมล้ำระหว่างบุคคล การรวมศูนย์อำนาจรัฐ ดังนั้น รัฐธรรมนูญจึงควรเป็นกรอบกติกาในการต่อรองระหว่างกลุ่มต่างๆ ที่ไม่จำกัดเฉพาะปัญหาของโครงสร้างสถาบันการเมืองเท่านั้น อันอาจทำให้เกิดความขัดแย้งระหว่างกลุ่มหรือสีบังเกิดขึ้นอีกครั้ง จึงควรต้องพิจารณารัฐธรรมนูญในฐานะของเครื่องมือในการวางกฎเกณฑ์ที่จะให้แต่ ละกลุ่มแต่ละฝ่ายสามารถเข้ามาต่อรองและแข่งขันให้อย่างกว้างขวางและเป็นธรรม มากที่สุดในประเด็นต่างๆ ที่กว้างขวางมากขึ้น และกลายเป็นกติกาในการวางขอบเขตสิทธิเสรีภาพของแต่ละฝ่าย อันจะทำให้รัฐธรรมนูญมีความหมายและมีชีวิตมากขึ้นกว่าเพียงบทบัญญัติที่ไม่ มีความสำคัญแต่อย่างใด
ประเด็นที่ควรพิจารณา
            ประเด็นแรก โครงสร้างสถาบันทางการเมืองไม่ว่าจะเป็นฝ่ายบริหาร นิติบัญญัติ และตุลาการ จะต้องถูกปรับให้สอดคล้องกับหลักการประชาธิปไตย โดยทั้งนี้มีสาระสำคัญคือต้องยอมรับอำนาจนำของสถาบันการเมืองจากระบบเลือก ตั้ง แต่ต้องมีกระบวนการตรวจสอบและควบคุมการใช้อำนาจในทางการเมืองด้วย
            สำหรับองค์กรอิสระจะต้องปรับโครงสร้างให้มีความสัมพันธ์และความรับผิดต่อ ประชาชนได้ในการปฏิบัติหน้าที่ของตน เพื่อไม่ให้เกิดการใช้อำนาจไปในทางที่ไม่เป็นธรรมและเอื้อประโยชน์ให้กับ เฉพาะกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง
            ประเด็นที่สอง การกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่นและชุมชน ต้องยอมรับสิทธิในการปกครองของท้องถิ่นและชุมชนในรูปแบบต่างๆ เพื่อให้เกิดการตอบสนองต่อความต้องการที่หลากหลายในแต่ละพื้นที่ โดยต้องยอมรับสิทธิของชุมชนและอำนาจในการจัดการท้องถิ่นของตนเอง อำนาจในการจัดการทรัพยากร และเลือกตั้งผู้นำของตนเองในทุกระดับ ด้วยการยกเลิกการบริหารราชการส่วนภูมิภาคเหลือเพียงราชการส่วนกลางและส่วน ท้องถิ่นเต็มพื้นที่ดังเช่นนานาอารยประเทศทั้งหลาย
            ประเด็นที่สาม สร้างความเท่าเทียมและลดความเลื่อมล้ำในสังคม ความแตกต่างระหว่างบุคคลและกลุ่มต่างๆ เป็นปัญหาที่หยั่งรากลึกลงในสังคมไทยมาอย่างยาวนานโดยเฉพาะอย่างยิ่งกับคน ตัวเล็กในสังคม และนับวันจะสร้างความขัดแย้งให้เกิดรุนแรงมากยิ่งขึ้น จึงจำเป็นต้องมีการรับรองสิทธิในปัจจัยและความจำเป็นพื้นฐานของบุคคลรวมไป ถึงการใช้มาตรการต่างๆ เพื่อนำไปสู่การทำให้เกิดความเท่าเทียมอย่างเป็นธรรมขึ้น
            ประเด็นที่สี่ สิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐานของประชาชนต้องได้รับการปกป้องโดยกระบวนการยุติธรรม ที่มีประสิทธิภาพและเป็นธรรม ไม่ว่าจะเป็นสิทธิในกระบวนการยุติธรรม สิทธิจากการถูกละเมิดโดยอำนาจรัฐอย่างฉ้อฉล รวมทั้งต้องสร้างกระบวนการในการควบคุมและตรวจสอบการใช้อำนาจของรัฐอย่างเข้ม งวด
            ทั้งนี้เสรีภาพในการแสดงความเห็นต้องได้รับการปกป้องอย่างเข้มแข็ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเสรีภาพในการแสดงความเห็นของประชาชนต่อสถาบันการเมืองต้อง ถือเป็นสิทธิพื้นฐานของประชาชน ต้องปราศจากกฎหมายเฉพาะที่ส่งผลต่อการห้ามการวิพากษ์วิจารณ์อย่างชอบธรรม
กระบวนการจัดทำร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่
          การจัดทำร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่เป็นอำนาจอำนาจของรัฐสภาที่สามารถจะกระทำได้ ทั้งตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญและจารีตประเพณีที่ปฏิบัติกันสืบเนื่องต่อมา ในการจัดทำรัฐธรรมนูญหลายฉบับแต่ทั้งนี้ควรเพิ่มหลักการมีส่วนร่วมและอำนาจ ตัดสินใจของปวงชนเข้าไปในกระบวนการนี้
          หลักการมีส่วนร่วม นำหลักการในการจัดทำร่างรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540 คือ การทำให้เกิดการมีส่วนร่วมอย่างกว้างให้เกิดขึ้น ทั้งนี้ถือเป็นปัจจัยพื้นฐานสำคัญในการทำให้ประชาชนจะได้เข้ามาเป็นส่วน หนึ่งของรัฐธรรมนูญ โดยต้องเปิดให้เกิดการมีส่วนอย่างกว้างขวางจากทุกฝ่าย นับตั้งแต่การคัดเลือกบุคคลเข้ามาทำหน้าที่ ขั้นตอนในการจัดทำร่างรัฐธรรมนูญ การรับฟังความคิดเห็น  
          หลักอำนาจอธิปไตยของปวงชน ในขั้นตอนของการจะประกาศใช้รัฐธรรมนูญต้องมีการลงประชามติจากประชาชน โดยในขั้นตอนนี้ต้องเปิดโอกาสให้มีการเผยแพร่ร่างรัฐธรรมนูญ การโต้แย้ง การวิพากษ์วิจารณ์ได้อย่างกว้างขวางก่อนที่จะมีการลงประชามติเกิดขึ้น เพื่อให้เป็นประชามติที่ประชาชนได้ใช้ศักยภาพของตนเองอย่างเต็มที่