เป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์การเมืองไทย ที่มี "ผู้หญิง" เสนอตัวเป็นผู้ท้าชิงนายกรัฐมนตรี
180 องศาของ "ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร" จึงมีแต่ "แสง-เสียง" ที่ส่อง-ส่งเธอทุกองศาของชีวิต
ดร.ชลิ ดาภรณ์ ส่งสัมพันธ์ รองศาสตราจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เจ้าสำนักคิด "เพศสภาพ" ส่อง "ผู้หญิงกับการเมือง" เรื่อง "ยิ่งลักษณ์" ทุกองศา
อ.ชลิดาภรณ์อธิบายว่า "ในที่สุดยิ่งลักษณ์จะกลายเป็นเครื่องชี้วัดว่า ผู้หญิงมีความสามารถหรือเปล่า ถ้าล้มเหลว แล้วแปลว่าผู้หญิงทั้งหมดต้องรู้สึกแย่ตามไปด้วยหรือเปล่า"
คำทำนาย-ข้อวิเคราะห์ของนักรัฐศาสตร์จากท่าพระจันทร์ จากบรรทัดนี้ไป อาจใช้เป็นคู่มือ-จับตายิ่งลักษณ์ ตลอดสมัยการเมืองของเธอ
"ยิ่ง ลักษณ์จะแบกอะไรไว้เยอะมาก จากนี้ไปจะโดนอะไรบ้าง จะได้เห็นว่าอะไรที่ถูกหยิบยกมาเป็นอาวุธโจมตีนักการเมืองในระดับนี้ ระหว่างหญิงกับชายเหมือนกันไหม"
"เรื่องส่วนตัว เรื่องคาว ๆ ทั้งหลายเป็นอาวุธทรงพลัง ไม่ว่าจะใช้โจมตีใคร แต่พอเอามาใช้พาดผู้หญิง ก็มีโอกาสตายไปเลยสูงกว่า ก็จะได้เห็นว่า อะไรคืออคติเรื่องเพศที่ยังหลงเหลืออยู่"
อ.ชลิดาภรณ์ตั้งสมมติฐานที่น่าหวาดหวั่น สำหรับ "ยิ่งลักษณ์" คือ "หากยิ่งลักษณ์เป็นนายกฯแล้วจะเจอแบบเดียวกัน คือจะเจอหลายเรื่อง"
"เรื่อง ที่จะกระทบผู้หญิงกับการเมืองที่สุดคือ ยิ่งลักษณ์จะเป็นตัวตัดสินอะไรมากมายหลายอย่างเกินตัวแกเยอะ เกินพรรคเพื่อไทย เกินทักษิณ จะกลายเป็นตัวตัดสินผู้หญิงในสังคมไทย ใหญ่หลวงไปหน่อย"
- การชูคนในครอบครัว ปัญหาที่จะตามมาคืออะไร
นำ ไปสู่การยืนยันคำถามของคนที่เชื่อว่าคุณทักษิณไม่ได้มีเป้าหมายทางการเมือง เรื่องสาธารณะ จึงต้องเลือกยิ่งลักษณ์ เพื่อปกป้องทรัพย์สินของตัวเองและครอบครัว ซึ่งถ้าดูจริง ๆ แล้วสโลแกน "ทักษิณคิด เพื่อไทยทำ" แล้วเอาน้องสาวตัวเองมาด้วย ก็พอเข้าใจได้ ไม่ได้ทำให้คนมองตัวยิ่งลักษณ์ ที่ตัวเธอเอง แต่จะมองที่ตัวคุณทักษิณมากกว่า
- ครั้งแรกที่ผู้หญิงถูกชูเป็นนายกรัฐมนตรี จะเป็นจุดเปลี่ยนอย่างไร
มี หลายมุมที่สำคัญมากกว่าที่เป็นหญิงหรือชาย อย่างแรกคือตัวคุณยิ่งลักษณ์เอง แสดงมาตลอดว่าไม่อยากมาทำงานการเมืองในพรรคการเมือง ก็น่าสนใจว่า แรงกดดันหลายเรื่องสำหรับปาร์ตี้ลิสต์เบอร์หนึ่งมันใหญ่หลวงมาก เขาจะดิ้นรนหรือจัดการแก้ไขยังไง
อีกแง่คือเมื่อผู้หญิงเข้าสู่แวดวง การเมือง กำลังเข้าไปสู่ตำแหน่งสำคัญ นักการเมืองหญิงก็จะเจอแรงปะทะเยอะโดยเฉพาะเรื่องส่วนตัว ถูกขุดคุ้ยนำมาเป็นอาวุธทำร้ายเขา ซึ่งเรื่องส่วนตัวเป็นอาวุธทำร้ายนักการเมืองหญิงอย่างสาหัส ได้มากกว่านักการเมืองชาย จึงน่าสนใจว่ายิ่งลักษณ์จะเจอแบบเดียวกันหรือไม่
- คุณทักษิณก็มีน้องชาย แต่ท้ายที่สุดเขาเลือกน้องสาว ในแง่นี้เรื่องเพศก็ไม่ใช่เงื่อนไข
เข้า ใจว่าเป็นปัจจัยเรื่องในครอบครัวคุณทักษิณซะเยอะ การเลือกยิ่งลักษณ์ในการเล่นไพ่ สำหรับคนทั่วไปมองก็คงคิดว่าน่ากลัวอยู่แล้ว เพราะแปลว่าคุณเอาคนที่คุณไว้ใจที่สุดออกรับปะทะ ผลต่อตัวยิ่งลักษณ์เองมันใหญ่หลวง ถ้าถามว่าเกี่ยวข้องกับเรื่องชายหญิงไหม จึงทั้งใช่และไม่ใช่ไปพร้อมกัน
- ในเกมตัวแทน การเลือกยิ่งลักษณ์มาเป็นนอมินี จะเป็นจุดแข็งหรือจุดอ่อน
สิ่ง เดียวที่เราเห็นคุณยิ่งลักษณ์ในทางบวก คือ บทบาททางธุรกิจและไม่ได้ยุ่งกับการเมืองมาก่อน คือเป็นคนรุ่นใหม่ ถ้าจะต้องเจอประชาธิปัตย์ ที่จะขายความเป็นคนรุ่นใหม่ ในแง่นี้พอโอเค แต่ข้อมูลเกี่ยวกับคุณยิ่งลักษณ์ เรารู้น้อยมาก ไม่มั่นใจว่าการที่เลือกยิ่งลักษณ์มาแล้วจะเป็นตัวเลือกที่คลีน เมื่อตัวเขาเองก็ไม่อยากเล่นการเมืองในระบบพรรค แต่ต้องขึ้นมาทำอะไรแบบนี้ ถ้าไม่คลีนจัด ๆ ก็เท่ากับฆ่าตัวตาย
เพราะจะถูกขุดคุ้ยเล่นงานทาง การเมืองอย่างเหี้ยมโหดมาก ในการเลือกตั้งที่ผลของการแข่งขันมีความสำคัญมาก ๆ ขนาดยอมกันไม่ได้ ถ้าเสี่ยงขนาดนี้ ต้องมั่นใจว่าน้องสาวตัวเองคลีนจัด หรือไม่ก็ต้องมีคนแก้เกมที่ฝีมือดีมาก
- คุณยิ่งลักษณ์มีภาพความสำเร็จจากธุรกิจ เป็นเครื่องยืนยันความสำเร็จทางการเมืองได้หรือไม่
ก็ เป็นจุดขายแรกของคุณยิ่งลักษณ์ ซึ่งเราก็เห็นภาพเขาในมุมเดียว ขณะที่คนไทยนี่ก็น่าประหลาดใจ เวลามองนายแบงก์หรือใครที่บริหารภาคเอกชนเก่ง แล้วคิดว่าคนเหล่านี้เหมาะที่จะบริหารประเทศไทย แต่ที่จริงมีมุมที่น่าคิดต่อว่า เมื่อคุณขึ้นมาเป็นนายกฯ เป็นผู้นำฝ่ายบริหาร เจอระบบราชการซึ่งทรงพลังมาก ในรัฐไทย นี่คือรัฐข้าราชการ แค่พูดถึงการเมืองในระบบราชการก็อ้วกแล้ว ไม่ต้องพูดถึงการเมืองในระบบพรรคเอง ซึ่งมีอะไรอีกมากมาย ถามว่าการประสบความสำเร็จในภาคธุรกิจเอกชนมันการันตีไหม ที่จะประสบความสำเร็จในการเป็นผู้นำภาครัฐ ก็ไม่แน่
กรณียิ่งลักษณ์ ไม่ต่างจากนักการเมือง หน้าใหม่ ที่ต้องปรับหรือเรียนรู้การเมืองของพรรคการเมืองและกลไกการจัดการการเมือง ภาครัฐ อันที่จริงเธอก็ไม่ได้เสียเปรียบนักการเมืองรุ่นเก่าบางคนมากนัก เพราะการจัดการกลไกรัฐไม่ได้มาพร้อมกับประสบการณ์การหาเสียงเลือกตั้ง การเล่นการเมืองในพรรค หรือบทบาทในสภาเสียทีเดียว ประสบการณ์พวกนี้ไม่ได้เตรียมให้คนเป็นนายกฯในฐานะหัวหน้ารัฐบาล ในที่สุดก็ต้องเรียนรู้จากการทำงานเหมือนกัน
แปลว่ายิ่งลักษณ์อาจจะไม่ได้เสียเปรียบนักการเมืองชายในเรื่องนี้เสียทีเดียว
- เจ้าของพรรคเพื่อไทยเลือกน้องสาว แทนที่จะเป็นสมาชิกพรรค ซึ่งมีชื่อชั้นระดับเดียวกัน
กรณี นี้ ในที่สุดตระกูลชินวัตร แตกต่างอะไรจากชนชั้นนำอื่นหรือไม่ คือถ้าจะบอกว่าตระกูลชินวัตรเป็นหัวขบวนไพร่ แล้วต่างอะไรจากอำมาตย์ เพราะในที่สุดแล้ว ภาคธุรกิจ ระบบเศรษฐกิจและการเมืองไทย มันตั้งอยู่บนฐานโยงใยของเครือญาติขนาดใหญ่ เครือญาติที่ผ่านการแต่งงาน คุณเชื่อมกันไปหมด ในที่สุด คือชนชั้นนำไทยที่กุมระบบเศรษฐกิจอยู่ในเวลานี้ ก็เป็นญาติกันเยอะ ทำให้เราเห็นว่า คุณทักษิณเองก็ไม่ได้ต่างจากคนกลุ่มอื่น ที่เชื่อมโยงการสร้างพันธมิตรในทางการเมืองทางธุรกิจ ผ่านระบบเครือญาติผ่าน พี่น้องหรือการแต่งงาน
แล้วคุณทักษิณก็ไม่ได้ขึ้นมาจากชาวบ้านนะ แกก็มาจากการเมืองท้องถิ่นในลักษณะหนึ่ง เป็นคนที่มาจากการเมืองท้องถิ่นเหมือนอีกหลายตระกูลจากจังหวัดต่าง ๆ เพียงแต่ว่า ชินวัตรมีสิ่งที่คนอื่นไม่มี คือการสร้างทุนของตัวเองมหาศาลที่เชื่อมโยงกับโลกาภิวัตน์ ใช้กลไกใหม่ ๆ จากต่างประเทศที่จะกดดันการเมืองภายในประเทศ จึงเป็น คู่ต่อสู้ที่น่ากลัวของกลุ่มอำนาจเดิมโดยปริยาย
แต่ว่าในแง่ของเครือญาติรวมทั้งการสร้างตัว สร้างฐานะของคุณทักษิณนั้นไม่มีความแตกต่าง ไม่ได้ทำให้ การเมืองไทยเปลี่ยนแปลงไป
- นายกฯหญิง ซึ่งเป็นนอมินีจากครอบครัว เป็นเรื่องน่ายินดีหรือไม่
ประเด็น นี้เราพูดกันมาเป็น 10 ปีว่าจำนวนเปอร์เซ็นต์ผู้หญิงที่เพิ่มขึ้นในสภาผู้แทนราษฎร หรือวุฒิสภาแต่ละครั้ง ควรภูมิใจไหม ถ้าเป็นลักษณะสภาผัวเมีย ถ้าผู้หญิงที่ไม่โยงใยกับใครทั้งสิ้น จะมีโอกาสสมัคร ส.ส.ไหม
กรณี คุณยิ่งลักษณ์ก็เลยไม่ได้ชี้ให้เห็นว่าอะไรมันเปลี่ยนไป แต่ที่ใหม่คือ สมมติว่าเป็นนายกฯขึ้นมาจริง ๆ สิ่งที่จะกระทบ "ผู้หญิงกับการเมือง" คือ ความสำเร็จ หรือความล้มเหลวของคุณยิ่งลักษณ์จะถูกนำมาตัดสินผู้หญิงในการเมืองทั้งหมด
เรา ไม่รู้ตัวตนของเขานอกจากภาพทำธุรกิจจากเซลส์ขึ้นมาเป็นผู้บริหาร แต่เรื่องนี้ควรจะไปดูประเด็นใหญ่ คนที่สนใจผู้หญิงกับการเมือง คงต้องดูว่า การที่เขาเข้ามาสู่การเมืองแบบนี้ โยงใยแบบนี้ ต้องมีการปรับตัวยังไง สมมติเป็นนายกฯจริง ๆ จะต้องปรับตัวยังไง จะต้องทำยังไง
บางประเทศ จึงทำให้ดูเหมือนกับว่า ผู้หญิงเหล่านี้กลายเป็นตัวแทนของผู้หญิงทั้งหมด ถ้าพูดอะไรโง่ ก็แปลว่า ผู้หญิงโง่หมด ภาระที่คุณแบกจึงใหญ่หลวง เพราะไม่ใช่เพียงพิสูจน์ตัวเอง แต่พิสูจน์ผู้หญิงทั้งเพศสภาพในโลกนี้
- ผู้หญิงน่าจะมีความเหมาะสมต่อการเมืองเรื่องเกมปรองดองประนี ประนอม
เป็น การเข้าใจผิด เพราะความจริง ผู้หญิงมีหลากหลายมาก บางคนก็โหด บางคนก็กลายเป็นตัวอย่างว่าผู้หญิงไม่ทำอะไรเลย ไม่เห็นจะทำอะไรเพื่อผู้หญิง ผู้หญิงบางคนไม่มีความสามารถเพราะว่าเขาเข้าสู่การเมืองเนื่องจากครอบครัว อยู่ในการเมือง ตัวเองก็เลยต้องมา ขณะที่หลาย ๆ เรื่องผู้หญิงบางคนก็ดูเด็ดขาด ไม่ประนีประนอมเท่ากับนักการเมืองชายด้วยซ้ำ เพราะภาพภายนอกที่มีความสุภาพเรียบร้อยอ่อนโยน ไม่ได้แปลว่านุ่มนวลข้างใน และที่สำคัญเราก็ไม่ได้รู้จักเขานอกจากภาพทางธุรกิจแล้ว เป็นคนยังไง
มี อีกหลายเรื่องที่ยิ่งลักษณ์ต้องทำยังไม่ต้องไปคิดถึงภายนอกพรรค แค่การจัดการประนีประนอมภายในพรรค ซึ่งมีคนมารวมกันด้วยเหตุต่างกัน ไม่ใช่ด้วยความซื่อสัตย์ต่อตัวคุณทักษิณอย่างเดียว
- คุณ "ยิ่งลักษณ์" เป็นปาร์ตี้ลิสต์อันดับ 1 จะเป็นความใหม่ของผู้หญิงกับการเมืองไทยหรือไม่
ไม่ ใช่เรื่องใหม่ในการเข้าสู่อำนาจการเมือง เพราะมีตัวช่วยเยอะ ทั้งพี่ชายและนักการเมืองในฝ่ายนี้ โดยเฉพาะประเทศในเอเชียตะวันออกถึงเอเชียใต้ นักการเมืองทั้งหญิงและชาย ก็เข้ามาในการเมืองด้วยความเป็นพ่อแม่ลูกหรือพี่น้องหรือผัวเมีย ไม่ค่อยแปลก เช่น กรณี ครม.รักษาการชุดปัจจุบัน ก็แบบนี้หลายคู่ นักการเมืองหญิงจำนวนมากเข้าสู่การเมืองโดยมาจากครอบครัวนักการเมือง แต่คราวนี้ ยิ่งลักษณ์ เขาเขย่งก้าวกระโดดไกลด้วยความจำเป็นของครอบครัว
