วิเคราะห์
วันที่ 28 มกราคม 2551 เป็นวันดีเดย์ที่นายยงยุทธ ติยะไพรัช ประธานสภาผู้แทนราษฎร นัดหมายให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรลงมติเลือกนายกรัฐมนตรี
คาดหมายกันว่านายสมัคร สุนทรเวช หัวหน้าพรรคพลังประชาชน จะได้รับเลือกเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 25 ของประเทศไทย
เหตุที่ต้อง "คาดหมาย" ก็เพราะ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2550 กำหนดให้การเลือกนายกรัฐมนตรีเป็นอิสระของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ที่ต้องลงคะแนนโดยเปิดเผย
นั่นหมายความว่า สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรคนใดจะได้เป็นนายกรัฐมนตรีก็ควรจะรู้ผลกันในวันที่ลงมติ
ไม่อาจจะใช้มติพรรค ประกาศตัวนายกรัฐมนตรีก่อนวันลงมติ เพราะรัฐธรรมนูญไม่ได้เปิดโอกาสให้เช่นนั้น
ดังนั้น จึงต้องรอจนถึงวันที่ 28 มกราคม ตามที่ประธานสภาผู้แทนราษฎรนัดหมาย
และคาดว่า การลงมติเลือกนายสมัครเป็นนายกรัฐมนตรีคงจะผ่านฉลุย
ทั้งนี้เพราะก่อนวันนัดประชุมสภาเพื่อเลือกนายกรัฐมนตรี ได้ปรากฏข่าวการตกลงโควต้าตำแหน่งรัฐมนตรีของรัฐบาลพรรคพลังประชาชนว่า "ลงตัวแล้ว"
ตามข้อมูลคอลัมน์ "เคียงข่าว" หนังสือพิมพ์มติชน ฉบับวันที่ 25 มกราคม 2551 สรุปการแบ่งโควต้าตำแหน่งรัฐมนตรีของแต่ละพรรค สรุปได้ ดังนี้
รัฐบาลใหม่มี 315 เสียง ประกอบด้วย พรรคพลังประชาชน 233 เสียง พรรคชาติไทย 37 เสียง พรรคเพื่อแผ่นดิน 24 เสียง พรรครวมใจไทยชาติพัฒนา 9 เสียง พรรคมัชฌิมาธิปไตย 7 เสียง พรรคประชาราช 5 เสียง
รัฐบาลใหม่มีรัฐมนตรีได้ 35 คน ไม่นับนายกรัฐมนตรี
ใช้สูตรคำนวณแบ่งสรรโควต้ารัฐมนตรีตามหลักเกณฑ์ที่นิยมกันโดยทั่วไป คือเอาจำนวนรัฐมนตรี (35 คน) ไปหารจำนวนเสียงของรัฐบาล (315 คน) จะเท่ากับโควต้าการได้เก้าอี้รัฐมนตรี
นั่นคือ เมื่อเอา 35 ไปหาร 315 จะได้จำนวน 9
หมายถึง ตำแหน่งรัฐมนตรี 1 คนต่อจำนวน ส.ส. 9 คน
คอลัมน์ "เคียงข่าว" ยังได้สรุปจำนวนตัวเลขรัฐมนตรีของพรรคร่วมรัฐบาลแต่ละพรรคที่มีการตกลงกันแล้ว ดังนี้
พรรคชาติไทย ขอ 5 ที่นั่ง จาก ส.ส. 37 คน หรือ 1 ต่อ 7 คน
พรรคเพื่อแผ่นดิน ขอ 4 ที่นั่ง จาก ส.ส. 24 คน หรือ 1 ต่อ 6 คน
พรรครวมใจไทยฯ ขอ 2 ที่นั่ง จาก ส.ส. 9 คน หรือ 1 ต่อ 4.5 คน
พรรคมัชฌิมาธิปไตย ขอ 2 ที่นั่ง จาก ส.ส. 7 คน หรือ 1 ต่อ 3.5 คน
พรรคประชาราช ขอ 1 ที่นั่ง จาก ส.ส. 5 คน หรือ 1 ต่อ 5 คน
ส่วนพรรคพลังประชาชน ได้ 21 ที่นั่ง จาก ส.ส. 233 คน หรือคิดเป็น 1 ต่อ 11 คน
นี่เท่ากับว่า พรรคพลังประชาชนเสียเปรียบพรรคการเมืองร่วมรัฐบาล เพราะแทนที่จะได้ ส.ส.มากกว่า 21 ที่นั่ง กลับต้องแบ่งให้กับพรรคการเมืองอื่นไป
เท่ากับว่าตัวแทนของพรรคพลังประชาชนที่ไปเจรจาต่อรองกับพรรคร่วมรัฐบาล ยอม "อ่อนข้อ" ให้กับพรรคร่วมรัฐบาล
และการยอมอ่อนข้อนี้เองที่ทำให้เกิดปรากฏการณ์การชุมนุมทางการเมืองตามมา เมื่อสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรภาคอีสานของพรรคพลังประชาชนจำนวน 80 คน นัดชุมนุมรับประทานอาหารกันที่ร้านอาหารบัว โดยมีข่าวว่านายเนวิน ชิดชอบ เป็นเจ้าภาพ
การนัดชุมนุมกันครั้งนี้เกิดขึ้นพร้อมๆ กับข่าวความไม่พอใจของ ส.ส.ภาคเหนือ และภาคอีสาน ต่อผลการเจรจาตำแหน่งรัฐมนตรี
แม้รูปลักษณ์ภายนอกการร่วมรับประทานอาหารกันอาจจะเป็นเพียงเรื่องปกติธรรมดา
หากแต่ในทางการเมืองแล้ว ถือว่าผู้ที่สามารถรวบรวม ส.ส. มาชุมนุมพร้อมกันได้ถึง 80 คน นับว่าไม่ธรรมดา
นี่ย่อมเป็นจุดเริ่มต้นของการสะสมพลังภายในพรรคที่น่าจับตามองไม่น้อย
นี่ย่อมส่งสัญญาณให้พรรคพลังประชาชนระวังภัยที่อาจเกิดขึ้นภายใน
และย่อมสะท้อนให้เห็นอีกครั้งว่า พรรคพลังประชาชนมิได้เผชิญหน้ากับการต่อรองของพรรคร่วมรัฐบาลเท่านั้น หากแต่ยังเผชิญหน้ากับการต่อรองภายในพรรคตัวเองด้วย
และผู้ที่ต้องรับบทบาทในการถ่วงดุลอำนาจเพื่อต่อรองกับพรรคร่วมรัฐบาล และมุ้งเล็กภายในพรรคพลังประชาชน คงหนีไม่พ้นนายสมัคร สุนทรเวช หัวหน้าพรรคพลังประชาชน
อย่างไรก็ตาม ขณะที่เกิดปัญหาที่ต้องตัดสินใจขึ้น แม้ตามฐานะตำแหน่งแล้ว นายสมัครในฐานะหัวหน้าพรรคพลังประชาชนจะต้องเป็นผู้ดำเนินการ
แต่ทุกครั้งที่มีข่าวคราวเกี่ยวกับการตัดสินใจของพรรค กระแสข่าวมักจะพาดพิงไปถึง พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรี
จึงเกิดปัญหาขึ้นว่า เมื่อพรรคพลังประชาชนมีปัญหา หรือเมื่อรัฐบาลพรรคพลังประชาชนมีปัญหา ผู้ที่ตัดสินใจแก้ไขปัญหาที่แท้จริงคือใคร
คือนายสมัคร สุนทรเวช ซึ่งมีอำนาจตามกฎหมาย หรือ พ.ต.ท.ทักษิณ ซึ่งมีกระแสข่าวว่าเข้ามาเกี่ยวข้องอยู่เนืองๆ
หากผู้ตัดสินใจแก้ปัญหาคือนายสมัคร ปัญหาทุกอย่างก็จะได้รับการแก้ไขให้คลี่คลายลง
แต่หากผู้ตัดสินใจแก้ปัญหาคือ พ.ต.ท.ทักษิณ ดังกระแสข่าวที่พาดพิงถึง
ปัญหาย่อมเกิดขึ้นแก่ตัวนายสมัครอย่างมิอาจหลีกเลี่ยง
ก็ในเมื่อนายสมัคร ไม่ใช่ "คำตอบสุดท้าย" ในการแก้ไขปัญหา คู่กรณีที่ก่อปัญหาย่อมต้องพยายามจะมุ่งไปติดต่อผู้แก้ไขปัญหา "ตัวจริง"
เท่ากับว่านายสมัคร ซึ่งมีอำนาจ กลับไม่ใช่ผู้แก้ไขปัญหา "ตัวจริง"
แต่ผู้แก้ไขปัญหาตัวจริง กลับไร้อำนาจ
ลักษณะเช่นนี้ย่อมกระทบต่อภาวะผู้นำของนายสมัคร สุนทรเวช อย่างแน่นอน
แม้วันนี้ นายสมัคร สุนทรเวช จะเป็นหัวหน้าพรรคพลังประชาชน
แม้วันนี้ นายสมัคร สุนทรเวช จะได้รับเลือกให้เป็นหัวหน้ารัฐบาล แต่หากนายสมัคร ไม่ใช่ "คำตอบสุดท้าย" ในการแก้ไขปัญหาข้อขัดแย้ง
คำกล่าวและคำมั่นสัญญาของนายสมัครจะได้รับความเชื่อมั่นได้อย่างไร
นี่คือสิ่งที่ท้าทายภาวะผู้นำของ "สมัคร สุนทรเวช"
คาดหมายกันว่านายสมัคร สุนทรเวช หัวหน้าพรรคพลังประชาชน จะได้รับเลือกเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 25 ของประเทศไทย
เหตุที่ต้อง "คาดหมาย" ก็เพราะ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2550 กำหนดให้การเลือกนายกรัฐมนตรีเป็นอิสระของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ที่ต้องลงคะแนนโดยเปิดเผย
นั่นหมายความว่า สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรคนใดจะได้เป็นนายกรัฐมนตรีก็ควรจะรู้ผลกันในวันที่ลงมติ
ไม่อาจจะใช้มติพรรค ประกาศตัวนายกรัฐมนตรีก่อนวันลงมติ เพราะรัฐธรรมนูญไม่ได้เปิดโอกาสให้เช่นนั้น
ดังนั้น จึงต้องรอจนถึงวันที่ 28 มกราคม ตามที่ประธานสภาผู้แทนราษฎรนัดหมาย
และคาดว่า การลงมติเลือกนายสมัครเป็นนายกรัฐมนตรีคงจะผ่านฉลุย
ทั้งนี้เพราะก่อนวันนัดประชุมสภาเพื่อเลือกนายกรัฐมนตรี ได้ปรากฏข่าวการตกลงโควต้าตำแหน่งรัฐมนตรีของรัฐบาลพรรคพลังประชาชนว่า "ลงตัวแล้ว"
ตามข้อมูลคอลัมน์ "เคียงข่าว" หนังสือพิมพ์มติชน ฉบับวันที่ 25 มกราคม 2551 สรุปการแบ่งโควต้าตำแหน่งรัฐมนตรีของแต่ละพรรค สรุปได้ ดังนี้
รัฐบาลใหม่มี 315 เสียง ประกอบด้วย พรรคพลังประชาชน 233 เสียง พรรคชาติไทย 37 เสียง พรรคเพื่อแผ่นดิน 24 เสียง พรรครวมใจไทยชาติพัฒนา 9 เสียง พรรคมัชฌิมาธิปไตย 7 เสียง พรรคประชาราช 5 เสียง
รัฐบาลใหม่มีรัฐมนตรีได้ 35 คน ไม่นับนายกรัฐมนตรี
ใช้สูตรคำนวณแบ่งสรรโควต้ารัฐมนตรีตามหลักเกณฑ์ที่นิยมกันโดยทั่วไป คือเอาจำนวนรัฐมนตรี (35 คน) ไปหารจำนวนเสียงของรัฐบาล (315 คน) จะเท่ากับโควต้าการได้เก้าอี้รัฐมนตรี
นั่นคือ เมื่อเอา 35 ไปหาร 315 จะได้จำนวน 9
หมายถึง ตำแหน่งรัฐมนตรี 1 คนต่อจำนวน ส.ส. 9 คน
คอลัมน์ "เคียงข่าว" ยังได้สรุปจำนวนตัวเลขรัฐมนตรีของพรรคร่วมรัฐบาลแต่ละพรรคที่มีการตกลงกันแล้ว ดังนี้
พรรคชาติไทย ขอ 5 ที่นั่ง จาก ส.ส. 37 คน หรือ 1 ต่อ 7 คน
พรรคเพื่อแผ่นดิน ขอ 4 ที่นั่ง จาก ส.ส. 24 คน หรือ 1 ต่อ 6 คน
พรรครวมใจไทยฯ ขอ 2 ที่นั่ง จาก ส.ส. 9 คน หรือ 1 ต่อ 4.5 คน
พรรคมัชฌิมาธิปไตย ขอ 2 ที่นั่ง จาก ส.ส. 7 คน หรือ 1 ต่อ 3.5 คน
พรรคประชาราช ขอ 1 ที่นั่ง จาก ส.ส. 5 คน หรือ 1 ต่อ 5 คน
ส่วนพรรคพลังประชาชน ได้ 21 ที่นั่ง จาก ส.ส. 233 คน หรือคิดเป็น 1 ต่อ 11 คน
นี่เท่ากับว่า พรรคพลังประชาชนเสียเปรียบพรรคการเมืองร่วมรัฐบาล เพราะแทนที่จะได้ ส.ส.มากกว่า 21 ที่นั่ง กลับต้องแบ่งให้กับพรรคการเมืองอื่นไป
เท่ากับว่าตัวแทนของพรรคพลังประชาชนที่ไปเจรจาต่อรองกับพรรคร่วมรัฐบาล ยอม "อ่อนข้อ" ให้กับพรรคร่วมรัฐบาล
และการยอมอ่อนข้อนี้เองที่ทำให้เกิดปรากฏการณ์การชุมนุมทางการเมืองตามมา เมื่อสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรภาคอีสานของพรรคพลังประชาชนจำนวน 80 คน นัดชุมนุมรับประทานอาหารกันที่ร้านอาหารบัว โดยมีข่าวว่านายเนวิน ชิดชอบ เป็นเจ้าภาพ
การนัดชุมนุมกันครั้งนี้เกิดขึ้นพร้อมๆ กับข่าวความไม่พอใจของ ส.ส.ภาคเหนือ และภาคอีสาน ต่อผลการเจรจาตำแหน่งรัฐมนตรี
แม้รูปลักษณ์ภายนอกการร่วมรับประทานอาหารกันอาจจะเป็นเพียงเรื่องปกติธรรมดา
หากแต่ในทางการเมืองแล้ว ถือว่าผู้ที่สามารถรวบรวม ส.ส. มาชุมนุมพร้อมกันได้ถึง 80 คน นับว่าไม่ธรรมดา
นี่ย่อมเป็นจุดเริ่มต้นของการสะสมพลังภายในพรรคที่น่าจับตามองไม่น้อย
นี่ย่อมส่งสัญญาณให้พรรคพลังประชาชนระวังภัยที่อาจเกิดขึ้นภายใน
และย่อมสะท้อนให้เห็นอีกครั้งว่า พรรคพลังประชาชนมิได้เผชิญหน้ากับการต่อรองของพรรคร่วมรัฐบาลเท่านั้น หากแต่ยังเผชิญหน้ากับการต่อรองภายในพรรคตัวเองด้วย
และผู้ที่ต้องรับบทบาทในการถ่วงดุลอำนาจเพื่อต่อรองกับพรรคร่วมรัฐบาล และมุ้งเล็กภายในพรรคพลังประชาชน คงหนีไม่พ้นนายสมัคร สุนทรเวช หัวหน้าพรรคพลังประชาชน
อย่างไรก็ตาม ขณะที่เกิดปัญหาที่ต้องตัดสินใจขึ้น แม้ตามฐานะตำแหน่งแล้ว นายสมัครในฐานะหัวหน้าพรรคพลังประชาชนจะต้องเป็นผู้ดำเนินการ
แต่ทุกครั้งที่มีข่าวคราวเกี่ยวกับการตัดสินใจของพรรค กระแสข่าวมักจะพาดพิงไปถึง พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรี
จึงเกิดปัญหาขึ้นว่า เมื่อพรรคพลังประชาชนมีปัญหา หรือเมื่อรัฐบาลพรรคพลังประชาชนมีปัญหา ผู้ที่ตัดสินใจแก้ไขปัญหาที่แท้จริงคือใคร
คือนายสมัคร สุนทรเวช ซึ่งมีอำนาจตามกฎหมาย หรือ พ.ต.ท.ทักษิณ ซึ่งมีกระแสข่าวว่าเข้ามาเกี่ยวข้องอยู่เนืองๆ
หากผู้ตัดสินใจแก้ปัญหาคือนายสมัคร ปัญหาทุกอย่างก็จะได้รับการแก้ไขให้คลี่คลายลง
แต่หากผู้ตัดสินใจแก้ปัญหาคือ พ.ต.ท.ทักษิณ ดังกระแสข่าวที่พาดพิงถึง
ปัญหาย่อมเกิดขึ้นแก่ตัวนายสมัครอย่างมิอาจหลีกเลี่ยง
ก็ในเมื่อนายสมัคร ไม่ใช่ "คำตอบสุดท้าย" ในการแก้ไขปัญหา คู่กรณีที่ก่อปัญหาย่อมต้องพยายามจะมุ่งไปติดต่อผู้แก้ไขปัญหา "ตัวจริง"
เท่ากับว่านายสมัคร ซึ่งมีอำนาจ กลับไม่ใช่ผู้แก้ไขปัญหา "ตัวจริง"
แต่ผู้แก้ไขปัญหาตัวจริง กลับไร้อำนาจ
ลักษณะเช่นนี้ย่อมกระทบต่อภาวะผู้นำของนายสมัคร สุนทรเวช อย่างแน่นอน
แม้วันนี้ นายสมัคร สุนทรเวช จะเป็นหัวหน้าพรรคพลังประชาชน
แม้วันนี้ นายสมัคร สุนทรเวช จะได้รับเลือกให้เป็นหัวหน้ารัฐบาล แต่หากนายสมัคร ไม่ใช่ "คำตอบสุดท้าย" ในการแก้ไขปัญหาข้อขัดแย้ง
คำกล่าวและคำมั่นสัญญาของนายสมัครจะได้รับความเชื่อมั่นได้อย่างไร
นี่คือสิ่งที่ท้าทายภาวะผู้นำของ "สมัคร สุนทรเวช"
