หนังสือชื่อ คนไททิ้งแผ่นดิน คุณสัญญา ผลประสิทธิ์ แต่งแบบนิยายอิงพงศาวดาร คำนำเขียนว่า เป็นประวัติศาสตร์ในฐานะของวรรณกรรม
ไม่ใช่ประวัติศาสตร์ในรูปข้อมูลเชิงประจักษ์ ซึ่งผู้รู้ถกเถียงกันมานาน คนไท เผ่าไท เดิมทีอยู่ที่นี่ (ไทย) หรือที่ไหนกันแน่
จุดที่ทำให้เป็นหนังสือขายดี รับรางวัลวรรณกรรมแต่งดี จากมูลนิธิจอห์น เอฟ. เคนเนดี้ ประเทศไทย เมื่อปี 2516 พิมพ์จำหน่ายเพื่อสาธารณกุศล 16 ครั้ง สำนักพิมพ์เคล็ดไทย พิมพ์จำหน่ายอีก 4 ครั้ง
เพราะเนื้อหาเกี่ยวเนื่องกับชนเผ่าไท เผ่าพันธุ์เดียวกับคนไทยในประเทศไทย ถือได้ว่าโยงอยู่อย่างลึกซึ้งถึงรากเหง้าทางประวัติศาสตร์
เรื่องเริ่มหลังสมัยที่ชนเผ่าไทสมัยเบ้งเฮ็ก...รบแพ้ขงเบ้ง (ในนิยายใช้คำว่าจูโกเหลียง) แล้วก็ถูกจีน (จิ๋น) รุกไล่ เคยรบชนะจีนแล้วก็รบแพ้ เหตุที่แพ้เพราะเผ่าไททะเลาะเบาะแว้งกันเอง
คุณสัญญาใช้จินตนาการได้โลดโผนประทับใจมาก อย่างตอน "จามเดวี" เจ้าหญิงนักรบเผ่าจาม ใช้หลักธรรมยุทธ์ หยุดสงครามสองเผ่าไท ให้นักรบเผ่าไทวิ่งแข่งกับตัวเอง
ถ้าแพ้ก็ต้องตาย ถ้าชนะก็ได้เจ้าหญิงเป็นชายา อ่านแล้วนึกถึงบางตอนของหนังอวตาร
อ่านให้สนุกก็สนุก หรือจะให้อ่านเอาคติ ก็เป็นคติที่เข้ายุคเข้าสมัย
ระหว่างที่ล้อมเมืองไต๋อยู่นั้น วันหนึ่งสีเภาขี่ม้าออกนอกค่าย ใจของเขาเบื่อหน่ายที่จะต้องมาทำศึกกับคนไทด้วยกัน เมื่อถึงชายป่า สีเภาเห็นนักบวชผู้หนึ่ง ถามนักบวชผู้นั้นว่า
"ข้าได้ยินว่า นักบวชพวกสู แยกตัวออกจากความวุ่นวายของชีวิต แต่รู้ในความเป็นไปของชีวิตเป็นอันมาก และสูรู้ในความเป็นไปเบื้องหน้า สูจะบอกข้าได้หรือไม่
ว่าเมื่อแคว้นไทแตกแยกกันเช่นนี้ และนอกจากนี้แล้ว ยังมีภัยจากภายนอกคอยรุกรานอยู่อีก
ชะตาของคนไทจะเป็นอย่างไร"
นักบวชผู้นั้นถ่ายทอดคำบอกของนักบวชผู้หนึ่งที่วัดป่าลาย ดังต่อไปนี้
"สูจงฟังไว้เถิด สำหรับเล่าต่อๆไปแก่ลูกหลานของคนไท เขากล่าวว่า คนไทถูกกำหนดให้ต้องพรากจากถิ่นเพราะแตกร้าวกันเอง คนไทต้องพ่ายต่อศัตรูภายนอก เพราะความอ่อนแอภายใน
และจะต้องอพยพไปอยู่ดินแดนใหม่
แต่แล้วคนไทจะเอาความหลังไว้สอนตนก็หาไม่ เขาจะรวมกันได้ชั่วเวลาหนึ่ง แต่แล้วภัยจะเกิดขึ้นแก่เขาอีก เพราะว่าเขาไม่อาจรวมกันได้ยั่งยืน
สายตาของเขาจะไม่มองไปถึงกาลก่อน ที่เขาพ่ายต่อการรุกราน เพราะเขาแตกร้าวกัน"
หน้าแรกๆหนังสือคัดย่อตอนหนึ่งที่สำคัญของเรื่องราวข้างใน... ความว่า
"ผู้ใดก็ตามถ้าใช้กำลังต่อคนไท ถ้ามาฉกฉวยความเป็นอิสระและความเป็นไทไปจากเขา หรือทำให้บ้านเมืองของเขามีความวิปริตและมีความแตกแยกกัน เทพยดา ฟ้าและดิน จะลงโทษผู้นั้น
และถ้าคนที่ทำเช่นนั้นเป็นคนอยู่บนผืนแผ่นดินไท มีฟ้าและแผ่นดินไทปกป้องเขาอยู่ เขาจะได้ความอัปยศยิ่งนัก ขอให้ ทุกคนรำลึกไว้เช่นนี้เถิด"
ยิ่งอ่านยิ่งสนุก ยิ่งอ่านยิ่งได้ความคิด ผมอ่านแบบผ่านๆแล้วยังได้ความคิด คนไททั้งถูกรุกรานทั้งรบกันเอง โชคดีที่ยังมีแผ่นดินกว้างไกลให้เลือกมาอยู่
ยุคสมัยนั้น ยังมีแผ่นดินให้คนไทได้ทิ้ง ยุคนี้มีปัญหา จะไปขอพึ่งเขมร พม่า ฯลฯ เขาก็คงไม่ให้ คนไทยไม่มีสิทธิ์จะทิ้งแผ่นดินไปที่ไหนต่อไปอีกแล้ว.
กิเลน ประลองเชิง
